Menu
Schscht, dat zijn Koosje Schmeddes (NL) en Dirk Schellekens (B). Sinds 2020 vormen ze een kunstenaarsduo en zetten ze met hun interventies, performances en installaties de betekenis en beleving van kunst kracht bij. Op Biënnale Noordwijk kondigen ze op grootse wijze ‘het einde’ aan maar doen ze dat wel echt? Bij Schscht vind je altijd meer dan één betekenis.
Dirk: ‘Je spreekt onze naam uit als SjSjt. Het is een samenvoeging van onze twee familienamen, Schmeddes en Schellekens, met een extra letter erbij voor de klank.’
BN: Hoe kwam jullie samenwerking tot stand?
Koosje: ‘Heel organisch is dat ontstaan bij een spontane handeling op de opening van een tentoonstelling in een binnenruimte met een raam. Dirk stond daar doorheen te kijken, ik ben aan de andere kant gaan staan en zo was onze eerste interventie geboren.’
Dirk: ‘We zijn een tijdje zo blijven staan, niet meer dan dat. Er is daar een performance ontstaan die we sindsdien in heel veel musea in Europa hebben gedaan, door gewoon te staan. Op dezelfde plek, maar wel met een muur tussen ons in. Om zo verbinding te krijgen met elkaar, met de museumruimte en met de toeschouwers.’
Koosje: ‘Bij de performance Inter gaan we heel dicht op een kunstwerk staan, in de persoonlijke ruimte. Daarmee assimileren wij met het werk en vormen we samen een nieuw beeld. De gemiddelde tijd dat iemand een kunstwerk bekijkt is 28 seconden, maar wanneer wij onze handeling doen is dat veel langer.’
Hoe groeit een interventie uit tot een performance?
Dirk: ‘Het werd groter doordat mensen bij ons kwamen staan. Dat is op meerdere plaatsen gebeurd. In Parijs kwam er opeens een dame naast Koosje staan die een tijdje is gebleven en achteraf liet weten hoe verbonden ze zich voelde met het museum, gewoon door heel dichtbij een muur te staan. Dat vonden wij heel fijn om te horen, dat zij die verbinding ook op die manier kon ervaren.’
Koosje: ‘De performance met muren hebben we bijvoorbeeld in Luik getoond bij een tentoonstelling vol hyperrealistische beelden van mensfiguren. Op een heel logische manier werden wij daarin opgenomen. Hetzelfde gebeurde bij Mark Manders en zijn gespleten beelden in het Bonnefantenmuseum. Die muur tussen ons in was daar opeens heel logisch, het past zich aan op de omringende werken.’
Wat jullie in Noordwijk gaan doen is geen performance maar een installatie. Kunnen jullie daar al meer over delen?
Koosje: ‘Het wordt een lichtinstallatie bestaande uit twee delen. Op de voorgrond staat in sierlijke, romantische neonletters ‘The End’ te stralen. Iets verderop staat in kleine zakelijke letters ‘Disclaimer: this notice may contain misleading information.’
Dirk: Het is een dubbele boodschap, heel typerend voor ons. In het landschap wordt een einde aangekondigd. Daarmee spreken we de verbeelding van de toeschouwer aan: gaat het over het einde van een tijdperk? Van de wereld? Het is redelijk onheilspellend.’
Het materiaal neon heeft voor mij ook een dystopische uitstraling, dat komt wellicht door films als Blade Runner. Ervaren jullie het ook als duister?
Dirk: ‘We leven in speciale tijden en die aankondiging speelt in op iets dat we heel veel zien: angst voor wat misschien gaat komen. We zien dat dat leeft en dat die angst gebruikt wordt, bijvoorbeeld als politiek instrument of in reclame. Die instrumentalisatie van angst vinden wij heel interessant, vandaar dat we in het groot ‘The End’ aankondigen. Een aankondiging die weer compleet onderuit gehaald wordt door de disclaimer iets verderop. Het zijn de kleine lettertjes die je vindt via een asterisk. De disclaimer is een manier om je in te dekken en je verantwoordelijkheid te ontlopen, wederom net als in politiek en reclame.’
Koosje: ‘Wij ondermijnen vaak de realiteit en dat zie je in dit werk ook.’
Jullie werk spreekt over angst en de rol daarvan in onze maatschappij en politiek, hoe we worden beheerst door angst en hoe dat vaak onterecht is. Heeft kunst een rol in de bestrijding van die beweging? Kan kunst het beter maken?
Koosje: ‘In the end wel. Het is natuurlijk niet zo dat het stante pede oorlogen voorkomt of andere grote wereldproblematiek oplost, maar het is wel een sleutel.’
Dirk: ‘De kracht van kunst gaat van beneden naar boven, dat is zo’n mooie eigenschap. Kunst vertraagt het denken en observeren van mensen. Het vertelt een verhaal en een verhaal heeft tijd en ruimte nodig om verteld te worden. Tijd en ruimte zijn ook de basis voor empathie, de eigenschap die je nodig hebt om emotie te triggeren. Dat is wat kunst doet, in heel brede zin van het woord. Daarmee kun je mensen bottom up een gevoel geven en aan het nadenken zetten. Dat gaat verder, maar kunst kan de wereld helaas niet in een vingerknip veranderen. Dat zou mooi zijn.’