Josua Wechsler: de schoonheid van vergankelijkheid

2 februari 2023
© Auke Hamers

Als we het over ‘de natuur’ hebben, wat bedoelen we dan? We zijn er onderdeel van, maar dragen zelf ook bij aan de destructie van onze leefomgeving. Die paradox staat centraal in de sculptuur die Josua Wechsler voor Biënnale Noordwijk maakt. Op het eilandje van landgoed Nieuw Leeuwenhorst nodigt hij je uit om door zijn varens van aluminium te bewegen en je zo bewust te worden van de natuur om je heen die niet door mensenhanden gemaakt werd. In gesprek met Josua ging het over de rol die hij als kunstenaar in dit proces heeft en over de kracht van observeren en lange termijn-denken. 

Josua: ‘Als één van de eerste kunstenaars heb ik mogen rondkijken op het landgoed en mijn locatie mogen kiezen. Eén plek inspireerde mij meteen, op het eilandje. Het is een eiland gecreëerd door mensen, met een heel natuurlijk lijkende bomenkring. Een bomenkring is voor mij altijd een bijzondere plek waar je je omarmd voelt door de natuur. Dat gevoel wilde ik graag versterken.’

 

BN: Nieuw Leeuwenhorst kent vele plantensoorten, waarvan jij je hebt laten leiden door de varens. Waarom specifiek deze planten? 

Mijn idee was om die omarming van de natuur te versterken door een sculptuur te creëren die eigenlijk ook een kring vormt en waardoor je opnieuw naar de omgeving kijkt. Varens zijn bijzonder omdat ze veel ouder zijn dan wij, het is één van de oudste plantensoorten en een soort die zich dus wel goed heeft kunnen aanpassen aan verschillende leefomstandigheden. 

Vroeger waren open plekken zoals deze de locaties voor vergaderingen, rituelen of besluitvormingen. Nu vinden die in gebouwen en achter de computer plaats, maar eigenlijk zou het heel mooi zijn als wij mensen die verbinding met de natuur weer meer gaan voelen. Een vergadering over hoe we moeten omgaan met onze omgeving, die zou juist op zo’n plek kunnen plaatsvinden.’ 

 

Op mij als leek komt jouw werk vrij technisch over, het is niet altijd zichtbaar hoe sterk je je door de natuur laat inspireren. Zie ik dat helemaal verkeerd?

‘Uiteindelijk gaat het in mijn werk altijd over de verhouding tussen mens en natuur, het is spannend om als kunstenaar te bewegen in de ruimte tussen heel natuurlijk en heel onnatuurlijk. Natuurlijk is kunst artificieel, maar toch kan het een natuurlijk gevoel doen ontstaan doordat ik bijvoorbeeld afgietsels maak van natuurlijke vormen. Het is nogal een uitdaging om uit een aluminium plaat een organische vorm te creëren.’  

 

‘De natuur’ is een gigantisch begrip met vele interpretaties. Als mensen zijn wij onderdeel van de natuur maar we zijn hem ook zelf aan het vernietigen. Is dat een paradox die je meeneemt in je werk?

‘Dat is wat mij als mens enorm bezighoudt: hoe kan ik een leven leiden waarin ik een goed en bewust onderdeel ben van de wereld waarin ik me bevind? Soms voel ik me teveel verwijderd van het eenvoudige leven, op zulke momenten trek ik er graag op uit om me weer meer aan de natuur aan te passen. Dan is het mooi om als kunstenaar de mogelijkheid te hebben me heel bewust door de natuur te bewegen. 

Voor een ander project woonde ik een maand in een grot, toen kwam het besef dat wij kunstenaars soms te snel en te veel willen creëren. Een maand lang heb ik niets anders gedaan dan de natuur observeren. Dat was zo bijzonder, want in het normale snelle bestaan zou je daar nooit tijd voor hebben. Juist daarom was het zo boeiend om alle groei om me heen heel bewust mee te maken, aan het begin van de lente.’ 

 

Josua presenteert zijn ontwerp

 

Kwetsbaarheid is een begrip dat we gedurende deze biënnale vaker gaan horen, gezien het thema van de grote veranderingen die we als mensheid en natuur gaan doormaken. Ben je daar anders naar gaan kijken sinds je deze opdracht hebt gekregen?

‘Die kwetsbaarheid zit in heel veel van mijn werk, evenals een fascinatie voor groei en vergankelijkheid. Iets groeit, het vergaat en er blijft een skelet over: dat geldt voor zowel de mens als de natuur. Wat ik bij dit werk probeer is niet een momentopname van één van die stadia te laten zien, maar juist vier verschillende stadia van de varen te verbeelden, van groei tot het moment waarop de plant vergaan is. Die vier onderdelen gaan een kring vormen en hopelijk ons bewustzijn versterken over groei en vergankelijkheid. De tijd op aarde die een mens heeft is heel beperkt en we denken te weinig na over de lange termijn. Het zou mooi zijn als we juist meer in lange termijn-effecten gaan denken.’ 

 

Wat hoop je dat bezoekers zullen ervaren wanneer ze tussen jouw varens staan?

‘Ten eerste zou het mooi zijn als je van ver een mooi groen ziet en je daardoor aangetrokken voelt. Bijna een nabootsing van een natuurbelevenis: terwijl je op de sculpturen af loopt daalt het besef in dat het niet natuurlijk is, alleen maar zo lijkt. Ik hoop dat je door langs mijn sculpturen te lopen ook anders gaat kijken naar wat er in die omgeving wél natuurlijk is. Hopelijk voel je je daardoor uitgenodigd om een tijdje te blijven en kun je je eigen belevenis creëren.’